چکیده
هدف از مطالعه حارض بررسی میزان شیوع انواع ناهنجاریهای مادرزادی در جوجههای گوشتی هچ شده مزارع مرغ مادر گوشتی در پایان دوره جوجه‌کشی میباشد. بدین منظور، جوجههای هچ شده سه مزرعه پرورش مرغ مادر گوشتی سویه راس 308 در کارخانه جوجه‌کشی طی شش ماه نخست سال 95 به دقت مورد بررسی قرار گرفت. پس از پایان دوره انکوباسیون جوجههای هچ شده مزارع ثبت و جوجههای هچ شده از لحاظ عوارض ظاهری درجهبندی شدند. سپس انواع ناهنجاریهای مادرزادی بهطور جداگانه ثبت گردید. دادهها در قالب طرح کامال تصادفی با روش )1.9 SAS GLM )و آزمون Duncan مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. از بین جوجههای هچ شده مورد بررسی، تعداد 1740832 جوجه سامل )88/96 )%و تعداد 56031 جوجه با ناهنجاری مادرزادی )12/3 )%بدست آمد. 18 نوع ناهنجاری مادرزادی برای جوجههای غیر نرمال شناسایی شد که ستارهنگری )31/30 )% و نوك رضبدری )43/27 )% بیشرتین و كوچكی كره چشم )12/0 )%و انگشتان اضافی )08/0 )%کمرتین میزان ناهنجاری بودند. اثر شش ماهه اول سال بر میانگین درصد ناهنجاریهای مادرزادی معنی‌دار بود )05/٠>p ،) بطوریکه فروردین ماه با 87/4 %و شهریور ماه با 47/0 %به ترتیب بیشرتین و کمرتین فراوانی را داشتند. نتایج این مطالعه نشان داد که عمده‌ترین عوامل تاثیرگذار در بروز ناهنجاری های مادرزادی ژنتیک و عوامل مدیریتی میباشد.
مقدمه
یكی از موارد حذف جوجههای یكروزه بعد از هچ، بد شكل بودن و بروز ناهنجاریهای مادرزادی میباشد كه باید در بحث اصالح نژاد مرغهای مادر كامال به آن توجه و دقت منود، بطوریکه تعداد زیادی از ناهنجاریهای مادرزادی موجب مرگ و میر جنین در طول دوره آنكوباسیون میشوند و بسیاری دیگر نیز باعث تلف شدن جوجه‌ها پس از هچ میگردند )1 ،4 ،5 ،9 .)در این میان اگرچه تعداد كمی از این جوجه‌ها قادر به ادامه حیات میباشند، به دلیل مشكالت خاص خود، از نظرنگهداری و پرورش مقرون به رصفه نبوده و باید حذف شوند )13 .)
تعداد زیادی از این ناهنجاریهای مادرزادی منشا ژنتیكی داشته و بجاست كه در صورت امكان مادران و پدران تولیدكننده این نوع نطفهها را از خط تولید حذف كرد و تعدادی دیگر هم به دلیل اشكاالت مدیریتی، در طول دوره آنكوباسیون به وجود میآیند كه توجه و دقت به این نوع خاص ضایعات، میتواند ما را به سوی رفع نواقص موجود رهنمون سازد )3 ،10 ،14 ،15.) رفع بعضی از ناهنجاریها ساده بوده، اما مكانیسم ایجاد تعدادی از ناهنجاریها، پیچیده میباشد و در مورد بعضیها، هنوز اتیولوژی دقیقی ارائه نشده است )10 .)از زمانی كه تخممرغ گذاشته می شود، تا زمانی كه تبدیل به یك جوجه میگردد، باید مراحل مختلفی را طی كند، تعدادی از تخممرغها ممكن است در جریان حمل و نقل، ذخیره، انتقال به هچر و سرت و نیز در طول مدت آنكوباسیون، از دور خارج شوند.
تعدادی از تخممرغها نیز به دالیل مختلف هچ منیگردند )7 ،12 ،15 .)جنین‌هایی كه موفق میگردند متام این مراحل را پشت رس بگذارند و نهایتا هچ شوند به دالیل مختلفی كه یكی از آنها ناهنجاری مادرزادی است، همگی قابل فروش و ارائه به مزارع پرورشی تجاری نیستند )4 ،5 ،9 ،12 ،14 .) با توجه به اینکه ناهنجاری مادرزادی در کارنجات جوجه كشی از موارد مهم حذف جوجههای یكروزه میباشد که نهایتا منجر به وارد آمدن خسارت اقتصادی قابل توجه به پرورشدهندگان صنعت طیور میشود. از آنجایی که در ایران به بررسی ناهنجاریهای مادرزادی در طیور تجاری چندان اهمیت داده نشده است و تاکنون مطالعاتی کامل در خصوص میزان شیوع و انواع ناهنجاری مادرزادی در جوجههای گوشتی انجام نشده است.
لذا انجام چنین تحقیقی رضوری به نظر میرسد. بنابراین، هدف از مطالعه حارض مشخص منودن میزان بروز و انواع ناهنجاریهای مادرزادی در جوجههای گوشتی هچ شده مزارع مرغ مادر گوشتی استان اردبیل در پایان دوره جوجه‌کشی میباشد که تا با ارائه راهکارهایی در راستای بهبود عوامل مدیریتی و بهداشتی دخیل بتوان به کاهش خسارت اقتصادی ناشی از حذف جوجههای غیر قابل فروش )ناهنجاریهای مادرزادی( کمک منود.
مواد و روش‌ها
این بررسی به روش توصیفی مقطعی از ابتدای فروردین تا آخر شهریور ماه سال 1395 در کارخانه جوجهكشی آذرجوجه استان اردبیل انجام شد.
در این دوره زمانی، میزان و انواع ناهنجاریهای مادرزادی 3 مزرعه مرغ مادر گوشتی با سویه راس 308 و سنین متفاوت تولید از زمان اجرای طرح مورد مطالعه قرار گرفتند. بدین منظور هفتهای دو بار به مدت شش ماه به کارخانه جوجهكشی مورد نظر مراجعه و ضمن بازرسی تخممرغهای ارسالی فارمها، تعداد تخممرغهای قابل جوجه‌کشی هر گله بطور جداگانه ثبت و بعد از هچ، جوجههای یکروزه مزارع مورد نظر درجهبندی شدند )6 .)بطوریکه جوجههایی که فاقد هرگونه عالیم ظاهری بودند، بعنوان جوجه درجه یک و قابل فروش در نظر گرفته شدند، جوجههایی که عوارض ظاهری داشتند در هامن روز یا روز بعد از آن بعنوان جوجه درجه 2 و غیر قابل فروش جمع‌آوری و ضمن ثبت از نظر ناهنجاریهای ظاهری به دقت مورد بازرسی قرار گرفتتد )5 .)الزم بذکر است که در مجموع تعداد 1796863 تخم مرغ نطفهدار قابل هچ از 3 فارم مرغ مادر گوشتی مورد مطالعه ثبت شد که بعد از طی دوره انکوباسیون به جوجه تبدیل گردیدند. بعد از کرس جوجههای درجه یک )جوجههای قابل فروش( از تعداد کل جوجههای هچ شده، تعداد دقیق جوجههای درجه دو )ناهنجاریهای مادرزادی( بدست آمد که در مرحله بعدی ناهنجاریهای مادرزادی شناسایی شده جداگانه در جداول مشخص ثبت شدند و از تقسیم تعداد ناهنجاریهای مادرزادی به کل ناهنجاریهای مادرزادی مزارع مورد بررسی رضبدر عدد صد، میزان هر ناهنجاری محاسبه شد )5 .)سپس فراوانی ناهنجاریها بهطور ماهانه و فصلی مقایسه گردیدند. در نهایت سهم هر ناهنجاری نسبت به کل جوجههای هچ شده و کل تخم مرغهای ست شده مزارع محاسبه شد.
